فصلنامه هویت شهر
پیاپی 9 (پاییز و زمستان 1390)

توجه به تجلیات زیبایی در معماری مبتنی بر فرهنگ بومی از آنجا مایه دقت نظر است که می تواند راز توانمندی مظاهر معماری گذشته را در برانگیختن مخاطب و نیل به تجربه زیبایی شناختی آشکار نماید. به عبارتی نحوه بروز زیبایی در معماری ایرانی واجد ویژگیهایی به لحاظ زیبایی شناختی است که موجبات انبساط خاطر مخاطب را فراهم می نماید. لذا بازشناسی ویژگی های متداوم و صیقل خورده فضا که بتواند چنین تاثیری بر جای بگذارد نکته ای است که مقاله حاضر سعی دارد به وجوهی از آن دست یابد که امروزه نیز قابل بازآفرینی باشد. ادراک زیبایی به عنوان مقوله ای حاصل برهمکنش فضای معماری و ناظر، بر ویژگی هایی تاکید دارد که فضا را توانمند ساخته تا بر مخاطب تاثیر گذارد. پژوهش حاضر نشان می دهد که این مفهوم در معماری ایرانی با خلق فضاهای مرزی- پیوندی تجلی یافته است. فضایی که رویکرد نشانه شناسی خواهان دستیابی به ویژگی های کارآمد آن است.

محور این نگارش بررسی تاثیر اقدامات انجام شده طی سال های 1382 تا 1386 در ارتقا و بهبود تصویر ذهنی است که در ذهن ناظر از محور تاریخی و فرهنگی جلفا شکل گرفته است. نگارش به صورت مقایسه ای پایاپای از دیدها و مناظر مشابه شهری طی سالهای 1382 و1386 شمسی از محله جلفا ارایه می گردد. مرمت شهری تنها در مجموعه عواملی که سعی در حفظ و بهبود وضعیت کالبدی شهر دارند-تعمیر اثر- خلاصه نمی شود ، نکته مهم به روز نگه داشتن فضای شهری و انطباق آن با رفتار و فعالیت اجتماعی شهروندان در دوران حاضر – معاصرسازی اثر- می باشد. آنچه حایز اهمیت است تاثیر این ساماندهی ها و مرمت ها در محیط به منظور حضور مجدد انسان و تقویت ریشه فعالیت های مردمی و اجتماعی در عرصه فضای شهر ی و محل است.

رابطه متقابل انسان ومحیط سبب ظهور مناظر موقت به عنوان رخدادهای مکانی بر پایه شرایط اجتماعی می گردد این مقاله با استفاده از روش توصیفی با استناد به متون و مصادیق موجود، در پی تدقیق و تحلیل جایگاه و تاثیر رویدادهای فرهنگی در کیفیت منظر موقت شهری است. ایده منظر موقت شهری به دلیل نقش آن در بروز رفتارهای اجتماعی خاص در محیط دارای اهمیت ویژه ای است که با فراهم آوردن بستری جهت بروز تعاملات برای شهروندان؛ تعامل با محیط و تعامل با سایرین، نتایج قابل ملاحظه ای از جمله ایجاد خاطره، خلق معنی و احساس تعلق را به همراه دارد. از این رو مناظر موقت شهری به عنوان بستر رخدادهای اجتماعی فرهنگی، توان های بالقوه ای هستند که فرای تاثیر کالبدی شان ، تاثیر گسترده آن ها در بهبود و ارتقاء رفتار شهروندان و کیفیت محیط زندگی آنان را نمی توان نادیده انگاشت.

تاج محل یکی از مشهورترین آرامگاه های موجود در جهان اسلام است که در دوره معاصر از مقصدهای مهم گردشگری نیز به شمار می آید. تاج محل نمادین ترین آرامگاه باقی مانده در جهان اسلام از جنبه طراحی معماری است که برخی از جنبه ها و مفاهیم و نمادپردازی های مربوط به طراحی آن هنوز به اندازه کافی مورد بررسی قرار نگرفته است، زیرا این مجموعه که در ارتباط با فرهنگ معماری ایران طراحی و ساخته شده، هنوز از سوی محققان ایرانی به صورت دقیق و مناسب مورد بررسی قرار نگرفته است و به نظر می رسد که محققان غیرایرانی که بر روی تاج محل مطالعه کرده اند، با معماری ایرانی آشنایی گسترده و کافی ندارند تا آن را در مقایسه با معماری ایرانی مورد بررسی قرار دهند.
اهداف این تحقیق، شناخت برخی از جنبه های نمادپردازانه در طراحی این مجموعه و سپس بررسی و شناخت ارتباط آن با معماری ایرانی است، که بیشترین نماد پردازی عددی به ویژه عدد چهار را دارد .

بروز مدرنیسم و تقابل با ملی گرایی در معماری ترکیه نتیجه جریانات فکری این کشور در عرصه های اجتماعی و سیاسی بوده است،به گونه ای که نفوذ مدرنیسم در ترکیه از اواخر امپراطوری عثمانی با مطرح نمودن برنامه تنظیمات که با هدف نوسازی و روزآمد شدن جنبه های حکومتی بود،آغاز شد. با تغییر نهادهای حکومتی عثمانی و جایگزینی حکومت جمهوری به رهبری آتاتورک ضمن انجام اصلاحاتی بنیادین در امور سیاسی، اجتماعی کشور ترکیه ،توجه به اقتدار تاریخی امپراطوری عثمانی مورد توجه قرار داشت. این مقاله در صدد است در ابتدا زمینه های بحران هویت ملی و تقابل با مدرنیسم غربی در شرایط اجتماعی و سیاسی ترکیه را مورد مطالعه قرار داده تا زمینه های نفوذ تفکرات مدرنیسم غرب در امپراطوری عثمانی قابل بررسی شود. سپس جریان های فکری معماری معاصر ترکیه از 1920-1950 1950 مورد بررسی قرار میگیرد و چگونگی تقابلات بین بروز مدرنیسم با ظهور جنبش های ملی معماری در ترکیه نتیجه گیری خواهد شد

معماری در بازآمدهای زیباشناختی جهان امروز، محصولات متفاوتی را از خود به ارمغان نهاده و زمینه ساز قرایت هایی نوین شده است. خوانش های پسین متن معماری، واگشای اندیشه های متغیر پسامدرن بوده است. در این بسامد معماری، همواره با دو عنصر فرم و محتوا معنا می یابد. از دیرباز، همواره تفکیک این دو، سهل و ممتنع می نمود ولی باتوجه به خوانش های مطرح شده دراندیشه معاصر می توان به نشانه شناسی به عنوان ابزاری مهم در دسته بندی برداشت های به دست آمده و معناسازی از لایه های درونی معماری، استناد نمود. نشانه شناسی با دریافت رمزگان زیباشناختی، اجتماعی و فرهنگی هر طرح، مفاهیم مستتر در آن را بازشناخته و ایده های برآمده از رمزگان معماری را هدایت کرده و لایه های درونی و پنهان طرح را تاویل و مکشوف می گرداند. لذا با روش تحلیلی-توصیفی و از منظر نشانه شناختی معماری پسامدرن مورد تاویل قرار گرفت.

مدیریت بحران مقوله ای نوپدید در زمینه مقابله با پیامدهای حوادث غیرمترقبه و بحران های ناشی از آنها است. مطالعات نشان می دهد تا کنون مدیریت بحران صرفا به مشکلات کمی و مادی ناشی از سیل، زلزله و جنگ پرداخته و مشکلات کیفی و به ویژه بحران های معنوی مورد غفلت واقع شده است. یکی از این بحران های معنوی که سرچشمه بسیاری از بحران های دیگر به حساب می آید، بحران هویت است. در این نوشتار با توجه به اهمیت موضوع هویت در زندگی انسان و رابطه دو سویه بین هویت انسان و آثار وی از یک سو و اهمیت شهرها و فضاهای شهری به عنوان یکی از دستاورد های انسانی که نمادی از فرهنگ و تمدن جوامع هستند از دیگر سو و اهمیت هویت و بحران هویت در فضاهای شهری ضرورت مدیریت بحران های هویتی در این فضاها تبیین گردیده است.

در دهه های اخیر رویکردهای جدیدی در رابطه با مسایل شهری مطرح گردیده است. از این رو برای ارایه واقع بینانه تر نظریات مربوط به توسعه شهر، بررسی تحولات چند دهه اخیر شهرهای مختلف لازم است.و با شناخت سیر تکاملی آنها می توان الگوهای واقع گرایانه تری ارایه نمود. سیر تحول شهرها با توجه به عوامل مختلف موجب گردیده اثر این عوامل در توسعه شهرها مورد بازنگری قرار گیرد. پیترهال در اواخر قرن بیستم به بررسی تعدادی از شهرهای دنیا پرداخت تا با شناخت و مقایسه آنها، به الگوهای مناسبی دست یابد. وی به جستجوی ماهیت و اثر نیروها می پردازد و سپس نتایج این تغییرات را در سیستم شهری مورد بررسی قرار می دهد. در این رابطه ابتدا با رویکردی به بحث در مورد نظریه پیترهال پرداخته و سپس عوامل موثر بر گسترش شهرهای بزرگ و میانی 1 ایران بررسی شده و با نتایج حاصل از نظریه پیترهال مقایسه می گردند.

نبود رابطه منطقی بین کالبد شهر و عناصر سازنده هویت آن یک مسئله عام در شهرهای امروز است. هدف این تحقیق حل بحران هویتی شهرهای معاصر ایران از طریق شناسایی عناصر و پدیده های طبیعی و تعیین روشی برای چگونگی اثربخشی آنها در هویت شهرها است. فرضیه تحقیق بیان می کند که عناصر طبیعی شهرها در ارتقاء کیفیت کالبدی شهرها می توانند اثربخش باشند و هویت شهر به شدت متاثر از نحوه ترکیب این عناصر در یکدیگر است. این پژوهش با به کارگیری روش توصیفی و از طریق مطالعه اسنادی، به تدوین چهارچوب نظری مفاهیم هویت و طبیعت می پردازد و با روش مقایسه تطبیقی و تحلیلی معیارهای هویت بخش شهر، که شامل معیارهای برنامه ریزی و طراحی شهری می گردد را استخراج می نماید. نتایج تحقیق در شهر نمونه مورد آزمون نشان دهنده این است که عناصر طبیعی نقش مهمی در ایجاد هویت در شهر داشته و برای ایجاد هویت های جدید ضرورت دارد از آنها الهام گرفته شود.

شهرهای تاریخی ایران مجموعه ای از اجزا کوچکتر چون محله، بازار ، مسجد جامع و ارگ هستند و دیگر ریز فضاهای آن شامل:بازارهای محلی، تکیه ، حسینیه، مناره ، میر ، آب انبار، معبر و گذر، سوق است. محله به عنوان بخشی خود کفا در شهرها واجد هویتی مستقل و به صورت واحدی اداری، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و دینی جزء اصلی تشکیل دهنده شکل شهر محسوب می شد. باز زنده سازی بافت های تاریخی شهر فعالیتی است در جهت حفظ هویت اصیل محله های تاریخی که زمینه هایی چون سیما ومنظر شهری،کیفیت ذهنی شهروندان ،کیفیت بوم شناسی 1، کیفیت رفتاری، خط آسمان و معماری پایدار را دربر می گیرد. با توجه به سابقه تاریخی محله جوباره و قرار گیری آن در امتداد یکی از محورهای تاریخی شهرسازی اصفهان مورد تحلیل قرار گرفت. با مطالعه روند ریخت شناسی 2، گونه شناسی 3 و فن ساخت 4 بناهای موجود الگویی جهت باز زنده سازی به دست آمد.